Çevre Dostu Evler
Çevre dostu evlerin temel ilkeleri, enerji etkinliğini arttırarak enerji talebini en aza indirmek, bu enerjiyi yenilenebilir kaynaklardan sağlamak, biyoçeşitliliği korumak, su kullanımını ve atıkları azaltmaktır. Az ısıtma isteyen, iyi yalıtılmış evler düşüncesi yeni olmamakla birlikte, tasarımda kaydedilen son gelişmeler “pasif evleri” daha pratik hale getirmiştir.
Mekan, kalın yalıtım malzemesi ve kompleks kapı – pencereler kullanılarak hava geçirmeyen bir kabukla sarıldığında çok az ısı kaçağı ve soğuk hava sızıntısı olmaktadır. Böylece konut sadece güneş enerjisi ve jeotermal enerji ile değil, ev aletleri ve beden sıcaklığı ile de ısınmakta ve klasik ısıtma sistemlerine gerek kalmamaktadır. Konutun enerji tasarrufu potansiyelini gerçekleştirebilmesi için, güneşi tam olarak alabileceği güneye yönlendirilmiş olması gerekir.
Avrupa’da sıfır karbonlu prototip konutlar mevcut konutlardan pahalı olup bu evler için prim ödemeye razı kesim için bir niş pazar niteliği taşımaktadır. Ancak yakın gelecekte kitlesel pazar için, klasik yöntemlerle inşa edilmiş evlerden pahalı olmaması amaçlanmaktadır.
İngiltere’de sıfır karbonlu konutlar ve Barratt Yeşil Ev
İngiltere’de hükümet, 2007’de yayınladığı Sürdürülebilir Konutlar Genelgesinde altı kademeli çevresel standartlar tanımlamıştır. Resmi tanım şöyledir: “Sıfır karbonlu yapılaşma, yıllık enerji tasarrufu ve yenilenebilir enerji kullanımı temelinde (rüzgar, güneş, deniz dalgası ve bio-kütle) arsadaki enerji kullanımının net sıfır karbon emisyonlu olmasını sağlayan inşaattır.” Kademe 1’de mevcut inşaat yönetmeliklerinin gerekleri yerine getirilirken, Kademe 6 sıfır karbondur. Genelgenin hedefi konutların standartlarını 2010’a kadar Kademe 3’e, 2013’e kadar Kademe 4’e ve 2016’ya kadar da Kademe 6’ya çıkarmaktır. Hükümet, genelge kademelerini önceden hazırlayıp yayınlayarak inşaat şirketlerini, yönetmelikler zorunlu kılmadan önce kendi standartlarını gönüllü olarak iyileştirmeleri için teşvik etmektedir. İnşaat şirketleri ancak çevre performanslarını dramatik biçimde arttırmışlarsa hükümetin sübvanse ettiği konutların yapım ihalelerini kazanabilmektedir. Hükümet değişimi teşvik etmek için örnek konutlar inşaa edilmesini de desteklemektedir.
İngiltere’nin ilk sıfır karbonlu konutu, G. Francis mimarları tarafmdan Kademe 6’ya göre tasarlanan, Barratt inşaat şirketi tarafından inşa edilen, 2007’de Geleceğin Evi yarışmasını kazanan ve 15 mayıs 2008’de Konut Bakanı C. Flint tarafından açılan The Barratt Green House‘dur. Watford BRE Innovation Park’taki bu ev, önümüzdeki yıllarda tasarımı, inşaatı ve malzemeleri açısından sıkı bir teste tabi tutulacak ve sıfır karbon performansı açısından değerlendirilecektir.
Almanya’da pasif ev: WeberHaus Pasif Ev
Almanya – Darmstad’da pasif konut konusundaki öncü çalışmaların ardından 1960’lardan beri 29 binden fazla pasif konut üreten WeberHaus inşaat şirketinin inşa ettiği WeberHaus Pasif Ev, klasik konutlardan % 90 daha az enerji harcamaktadır. Bunu mümkün kılan, güneş enerjisi, jeotermal enerji, elektrikli ev aletleri ısısı ve vücut ısısı gibi “pasif” enerji kaynaklarının birlikte kullanılmasıdır. Evde güneş enerji sistemi, kontrollü havalandırma ısıtması ve ısı geri kazanımı ile bütün ışıklandırma ve stor perdelerde otomatik kontrol bulunmaktadır. Pasif evin inşaat maliyeti klasik bir evinkinden sadece % 5-7 oranında fazladır.
Danimarka’da aktif ev: Sverre Simonsen evi
Çevre dostu ev tasarımında gelinen en son noktayı, içinde yaşayanların kullanacağı enerjiden fazlasını üreten “aktif ev” temsil etmektedir. Danimarka’nın Aarhus kentinde inşa edilen aktif evin güneye bakan çatısı 50 m2‘lik güneş panelleri ve foto voltaik güneş pilleri ile kaplıdır. Güneş panelleri döşeme altı radyatörler için sıcak su sağlar, ancak güneş ışığının yeterli olmadığı durumlarda elektrik pompası devreye girer. Ev tabandan ısınmalıdır.
Sadece güneye yönlenmiş pasif evden farklı olarak, her yönden evi çok aydınlatan büyük pencereleri vardır. Üç camlı pencereleri çok yalıtılmış duvarları kadar enerji etkin olmasa da, bu durum elektrikle aydınlatma ihtiyacının daha az olması ile dengelenmektedir. Pencereler; sıcaklık, mevsim ve günün saatine bağlı olarak termostata bağlı bir bilgisayar kontrolüyle açıp kapanmaktadır. Ev sakinleri mekanik olarak da pencereleri açıp kapatabilirler, ancak bilgisayarlı sistem onlara bunun enerji etkin olup olmadığını bildirecektir.
Evde, düşük enerjili çamaşır makinesi, buz dolabı, düz ekran televizyon gibi ev aletlerini çalıştırmaya yeterli enerji üretilmektedir. Kurutma makinesi bulunmamaktadır. Akülü arabalar için garaj içinde arabayı şarj etmek mümkün. Bu durumda dahi konut, ihtiyaçtan fazlasını üretecektir.
Yılda sekiz ay güneş pillerinin üretim fazlası şebekeye satılır. Ev sakinleri, yenilenebilir kaynaklardan üretilen elektriği kışın şebekeden satın alırlar. Yıllık enerji tüketim hedefi 4000 KW/saat’tir ki bu, Danimarka ortalamasından biraz azdır. 30 yılda evden Danimarka’nın ulusal şebekesine iletilecek elektrik fazlası evin inşaat maliyetini karşılayacaktır. Böylece konutun karbon ayak izi sıfır olacaktır. Aktif evin inşaat maliyeti, ortalama 480 bin Euro olan standart üç odalı ayrık nizam Danimarka evi inşaatınınkine göre biraz daha pahalıdır.
Türkiye’de durum
Türkiye’de, Mimar Çelik Erengezgin’in tasarladığı Diyarbakır’daki Güneş Evi gibi, sınırlı sayıda örnek eko-binalar bulunmaktadır. ABD’nin LEED uluslararası çevresel standartları ile uyumlu ilk büyük ölçekli karma kullanımlı proje olan Ataşehir Varyap Meridian, yüksek kalitede, maliyeti yüksek, düşük karbonlu konutlar içermektedir.
