Tat Analizi
Tat, kokuya benzer kimyasal duyulardan biridir. Koku ve Tat analizi arasındaki fark iki duyunun farklı oluşundan ileri gelir. Tat ve koku organları, yapısı ve alıcı sinir uçlarının yeri açısından birbirinden farklıdırlar. Numunenin kokusunun belirlenmesi fiziksel temastan ziyade buhar vasıtası ile yapılmalıdır. Buna karşılık, tadın belirlenmesi için tat alma duyusunun su numunesi ile teması gerekir. 4 tip tat hissi mevcuttur: Ekşi, tatlı, tuzlu ve acı. Bakır, demir, mangan, potasyum, sodyum ve çinko gibi anorganik tuzlar tadarak belirlenebilir. Tat oluşturan konsantrasyon aralığı 0.1 mg/L’den yüzlerce mg/L’ye kadar değişebilir.
Ağızda hissedilen ve çeşni adı verilen tat duyusu aslında koku, tat, sıcaklık ve duygunun bir bileşimidir. Eğer su numunesi belli bir koku ve sıcaklık içermiyorsa; hissedilen duygu, gerçek tat olarak ifade edilir. Tat içermeyen suların içimi hoş değildir. Örneğin destile su tamamen tatsız bir sudur. Tat analizinin iki amacı vardır. Birincisi, tat eşik (threshold) testi adı verilen test ile tat yoğunluğunu ölçmektir. Bu testin sonucuna göre, su kaynağının kirlenme seviyesi ve içme suyu kalitesine ulaşmak için gerekli arıtma derecesi belirlenir. Tat analizinin ikinci amacı ise içme suyunu kullanan tüketicinin, su kalitesi ile ilgili görüşlerinin tespit edilebilmesi ve içme suyunun mineral içeriğinin standartlara uygun olup olmadığının saptanmasıdır.
Tat analizi yalnızca bünyeye alınması güvenli olan sularda uygulanmalıdır. Bakteri, virüs, parazit veya toksik kimyasal maddeler veya estetik olmayan diğer maddeleri içeren sular, tat tayini için kullanılmamalıdır. Tat analizi için laboratuvarda kullanılan numune kapları steril ve temiz olmalıdır. Tat analizleri arıtılmamış sularda ve atıksularda uygulanmamalıdır.
Tat Eşik Testi: Tadın belli bir kantitatif ölçümü gerektiğinde, eşik testi uygulanır. Numunede koku duygusu etkin olduğunda önce koku eşik testi, sonra tat eşik testi uygulanmalıdır.
Tat Analizi İçin Gerekli Araç ve Gereçler
- 50 ml’lik cam beherler
- 60°C’de steril su
- Sıcaklık kontrolü için su banyosu
- Termometre (0°C ile 110°C arası ölçekli)
- Pipetler
Tat Deneyinin Yapılışı
Aşağı tablodaki seyreltmeler kullanılarak bir standart seyreltme serisi hazırlanır. Numunenin sıcaklığı su banyosunun sıcaklığı olan 40°C’ye getirilir. Bilinmeyen numuneler için de bir seyreltme serisi hazırlanır. Her numune, 50 ml’lik behere alınarak 30 ml su içeren bilinen bir şahit ile eşleştirilir. Uygun hacimde numune ağıza alınarak tadına karar verilir.
Ağıza alınan numune birkaç saniye tutulduktan sonra su yutulmadan tekrar atılır. Numunenin tadını, şahit numunenin tadı ile mukayese ederek tadın ona eşdeğer olup olmadığı veya fazla olduğu tespit edilir. Numuneler tadlarına göre artan konsantrasyonlarda sıralanır ve tat threshold sayısını geçip geçmediği tespit edilir. Daha sonra koku eşik sayısının tespitine benzer şekilde tat eşik sayıları tespit edilir.
Eşik koku sayısının beklendiği numuneden önce destile su vermek yerinde olur. Bazı durumlarda ara seyreltme gerekli olabilmektedir. Bu örnekte threshold tat sayısı tat veya kokunun belirlemediği seyrelme oranıdır. Tat ilk olarak 25 ml numunenin 200 ml’ye seyreltilmesi ile fark edildiyse threshold tat sayısı 200: 25 = 8 olacaktır. Aşağı tabloda seçilen seyreltmelere uyan, threshold tat sayıları verilmiştir. En küçük threshold tat sayısı, 200 ml seyreltilmemiş numune için elde edilen 1 sayısıdır. Eğer numunede hiç tat bulunmamışsa “tat yoktur” diye belirtilmelidir.
| 200ml’ye seyreltilmiş numune hacmi (mL) | Eşik tat sayısı | 200 ml’ye seyreltilmiş numune hacmi | Eşik tat sayısı |
| 200 | 1 | 12.0 | 17 |
| 140 | 1.4 | 8.3 | 24 |
| 100 | 2 | 5.7 | 35 |
| 70 | 3 | 4.0 | 50 |
| 50 | 4 | 2.8 | 70 |
| 35 | 6 | 2.0 | 100 |
| 25 | 8 | 1.4 | 140 |
| 17 | 12 | 1.0 | 200 |
