Organik Tekstil

Birçok teknik gelişme aslında doğadan kopyaladığımız tasarımlardır. Mesela Uzakdoğudaki lotus yaprağı toz tutmaz. Lotus yaprağı yüzeyinde çok ince pürüzler olduğu için fazla adezyon olmaz; toz su zerreciğine çok daha rahat yapışabildiği için yağmurla beraber gider. Nanoteknoloji bu gözlemden çıkmıştır. “Akıllı tekstil” dediğimiz yeni geliştirilen hammaddeler de, doğal olarak elde ettiğimiz ve üstünlükleri inkar edilemez pamuk lifinin veya yün lifinin taklitleridir.

 

Dünyada 2020’de toplam elyaf tüketiminin 100 milyon tonun üzerinde olması bekleniyor. Bunun 30-35 milyon tonu pamuktur. Günümüzde polyester gibi bir malzeme varken, doğal tekstil malzemesi hâlâ toplam içinde yaklaşık üçte bir oranındaki payını koruyor ve korumaya devam edeceği düşünülüyor.

 

Tekstil sanayimizin kökleri Osmanlı zamanına dayanır. Tekstilde hammaddenin varlığı çok önemlidir. Bugün Türkiye bir tekstil sanayine sahipse bunun birinci derecede sebebi, “ak altın” olarak da anılan pamuğun üreticisi olmasıdır. Türkiye’de yılda toplam 1 milyon ton pamuk üretiliyor ve bunun yarısı iç piyasada, yarısı dış piyasada satılıyor. GAP’ın gerçekleşmesiyle beraber üretimin 1.8 milyon ton olabileceği hesaplanıyor. 2009’da pamuk üretimi 300-350 bin tona düştü. Türkiye ABD’den 700 bin ton civarında pamuk ithal etti. Yani gelişmiş ülkeler söylendiği gibi tarımdan uzaklaşmamaktadır.

 

Nitelikli, ince, fonksiyonel ürünlerin katma değeri de yüksek olur. Türkiye sahip olduğu insan alt yapısı, teknoloji, know-how (bir işletmenin, üretim yöntemleri ya da teknolojisinin, bir başka firmaya satılması veya kiralanması) ile katma değeri yüksek ürün imal edebilir ve bu sayede de rekabetini koruyabilir durumdadır. Türkiye’nin bir numaralı rakibi olarak ortaya çıkan Çin’e karşı avantajı buradan kaynaklanmaktadır.

 

Organik pamuk

 

Konvansiyonel pamukta hasada hazırlık için yüksek miktarda kimyasal gübre, toprağı ve ürünü her türlü zararlılara ve hastalıklara karşı korumak için kimyasal ilaç kullanılır. Pamuk üretimi kimya sanayinde %18 oranında iş imkanı yaratmıştır. Ama ilaç kullanımı biyolojik dengeyi bozar, giderek bağışıklık sistemini zayıflatır. Ürün hasadı ve işlenmesi sırasında kimyasal kalıntılardan etkilenilir. Boyarmaddeler, özellikle azoboyar maddeler ciddi bir sorundur. Pamuk üretiminde çalıştırılan çocuk işçiler daha da fazla zarar görür.

 

Organik lifler, zehirli ve kalıcı tarım ilaçları, gübre, kanalizasyon çamuru, ışın veya genetik işlemler kullanılmadan, organik tarımın uygulanmasına ilişkin yönetmelik kurallarına göre yetiştirilen ve bağımsız bir akredite kuruluş tarafından onaylanmış liflerdir. Organik etiketi olan malzemeler organiktir. Organik tekstil dünyasında pamuk başta gelir. Organik pamukta toprak, doğal gübre, tavuk dışkısı, otlar ve benzeri malzemelerle zenginleştirilir; faydalı böcekler korunup hastalıklara karşı kullanılır. Organik pamuk üretilirken çalışanlar daha doğal ve sağlıklı bir ortamda bulunma imkanını yakalar.

 

1980’li yılların sonunda daha çok STK’ların baskısıyla, pestisitlerin hatalı ve gereğinden fazla kullanılarak çevreye ve canlı türlerine zarar vermesini önlemek amacıyla organik pamuk üretimine başlayan Türkiye, dünyadaki en büyük organik pamuk üreticisi ülkeler arasında yer almaktadır. Altyapısı kaliteli üretim yapmaya müsaittir ve özellikle Avrupa’ya kısa sürede teslimat yapabilmesi büyük avantajdır. Zorunlu organik tekstil standartları olarak ABD Tarım Bakanlığının National Organic Program (NOP)’ı, Avrupa Birliğinin 2092/91 kriteri ve Japon zirai standartları bulunmaktadır. Gönüllülüğe dayalı standartlar Global Organic Textile Standards (GOTS) ve Organic Exchange (OE) Türkiye’de de yaygın olarak kullanılmaktadır. International Wool Textile Organisation (IWTO)’ın ortaya koyduğu Eco-wool gibi standartlar da var.

 

Organik tekstil ürünü, çoğu zaman alışveriş merkezlerinde bir köşede, ikinci derecede yer almaktadır. Organik pamuğa talebin az olması maliyeti yükseltmektedir. Yüksek maliyet tekstile de yansır. Konvansiyonel pamuk -çok talep olduğu için- daha ucuza malolur. Maliyet bakımından haksız bir rekabet vardır. Kimyasal madde kullanmayan çiftçiler için sınırlı bir finansman desteği verilirken, konvansiyonel pamuk üreticilerine kolaylıkla kredi temin edilmektedir.

 

İnsan sağlığı ve çevre konusunda bilinç artışı, üreticiler açısından da organik pazarın büyümesini beraberinde getirecek; tekstil sektöründeki rekabet, üreticileri kaliteli, çevreye duyarlı ve özel ürünler üretmeye sevk edecektir.