Depo gazı (LFG) atıkların biyolojik olarak bozulması sonucu açığa çıkar. Düzenli depolama sahasındaki gaz üretimi yüksek sıcaklıklarda oluşur ve su buharı ile doygun hale gelir. Depo gazının ana bileşenleri metan ve karbondioksit olup, düşük konsantrasyonlarda diğer bileşenler de vardır.
CO2 (Karbondioksit): Suda yüksek düzeyde çözünür, karbonik asiti meydana getirir, metal konserve kutularından demiri ve kalsiyum içeren maddelerden kireci çözer, suyun sertliğini artırır (yeraltı suyu dahil); kokusuz ve renksizdir.
CH4 (Metan): Atıktan yukarı, atmosfere, borulara ya da binaların içine doğru en az dirençli yolu izler, suda çok iyi çözünmez, patlayıcıdır, kokusuz, renksiz ve tatsızdır. Her bir molekülü, sera gazı etkisi nedeniyle küresel iklime karbondioksite göre 20-30 kat daha zararlıdır.
H2S (Hidrojen Sülfür): Suda eridiğinde ve su içinde erimiş oksijenin varlığında çürük yumurta kokusu çıkarır, tadı kötüdür; sülfür oksidize olduğunda tatsız ve kokusuz sülfür ve sülfatları oluşturur.
NH3 (Amonyak): Renksiz , keskin ve hoş olmayan kokuya sahip bir gaz bileşiğidir. OH- iyonu içermediği halde suda zayıf baz özelliği gösterir. Su içinde yüksek oranda çözünür. Amonyak canlılar için zehirli bir maddedir.
H20 (Su): Renksiz, kokusuz ve tatsız sıvı bir bileşiktir. Yanıcı olmadığı gibi söndürücü özelliği vardır.
Depo gazı yönetim sisteminin amaçları:
- Hava kalitesi üzerindeki ve sera gazlarının küresel iklim üzerindeki etkilerini azaltmak
- Depo gazının sahanın çevresinden uzaklaşma riskini azaltmak
- Depo gazının sahadaki faaliyetlere ve binalara girme riskini azaltmak
- Havanın düzenli depolama sahasına gereksiz girişini engelleyerek yangın riskini azaltmak
- Düzenli depolama alanındaki toprak ve bitki örtüsüne zararı en az düzeye indirmek
- Gaz emisyonlarını etkili bir şekilde kontrol etmek
- Enerji kazanımına fırsat vermek
Katı atık depolama alanlarında kurulacak gaz yönetim sistemi temelde aktif ve pasif gaz toplama sistemi olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Pasif sistemlerde, depolama sahasında üretilen gazın basıncı, gaz hareketi için ana unsur olarak görev yapmaktadır. Bu durumda, harici bir emme ünitesi kurmadan gaz, pasif bir şekilde depo sahasından alınıp bertaraf edilebilir (Flare) veya enerji üretimi amacıyla kullanılabilir.
Aktif sistemlerde ise, depo gazının yanal hareketi, saha çevresinde gaz çekme kuyuları kullanarak ve bu kuyulara doğru bir basınç gradyanı yaratacak kısmi vakum oluşturarak kontrol edilmektedir. Bu vakum, blower adı verilen üniteler ile yapılabilmektedir. Bu hususta dikkat edilmesi gereken nokta emişin aşırı hızda yapılmaması ve böylelikle depolama sahasına hava girişinin engellenmesidir.
Sahada işletme aşamasında Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmeliğin Ek 5’de verilen depo gazının kontrolü ve izlenmesi tablosuna göre CH4, CO2, H2S, O2 ve H2 emisyonları aylık olarak gaz ölçümleri yapılarak Gaz Ölçüm Raporları oluşturulur. Depolama sahası yapılırken gaz bacaları 50-75 m aralıkla yerleştirilmekte ve her birine numara verilerek gaz oranları rastgele ölçümlerle alınmaktadır. Gaz bacalarının yerleşimi saha projelerinde bulunmaktadır. Gaz bacası, kesitleri 140 mm’lik delikli HDPE boru etrafında 80 cm çapında 5*15 cm çelik hasır sarılması ve içinin dere çakılı ile doldurulması yöntemiyle oluşturulmaktadır. Gaz bacalarının etkin gaz toplama çapları 50-75 m arasında değişmektedir.
Depo gazı (LFG) enerji santralinde yakılarak elektrik elde edilmektedir. Ayrıca sahada bulunan Flare’lerde depo gazı yakılmaktadır.
Depo gazı (LFG) aşağıdaki safhalardan meydana gelmektedir:
- Çöp gazının toplanması
- Toplanan çöp gazının belirli işlemlerden geçirilerek iyileştirilmesi
- Çöp gazının motor-jeneratör gruplarında yakılarak elektrik elde edilmesi
- Fazla gelen gazın yakma bacalarında bertaraf edilmesi
- Elde edilen elektriğin enerji nakil hatları ile kullanıcılara iletilmesi
Odayeri Depo Gazı (LFG) Enerji Tesisi
- Tesiste her biri 1.4 MW kapasiteli 11 adet gaz motora bulunmaktadır.
- Gaz motorları 20 silindirli, 2000 hp gücünde olup 4 zamanlı motor prensibiyle çalışmaktadır.
- Motorlara akuple bağlı alternatör sargı uçlarından 400 V elektrik enerjisi elde edilmektedir.
- Alternatörden alınan 400 V elektrik enerjisi yükseltici trafolarda 34.5 kV orta gerilim seviyesine yükseltilerek enterkonnekte sisteme verilmektedir.
- Bina tipi gaz motorları için bir santral binası
- Açılmış gaz toplama kuyu sayısı: 167 adet
- Sahada bulunan manifolt sayısı: 26 adet
- Enerji üretimi için tahsis edilen alan: 504,400 m2
- Enerji üretimi için kullanılan alan: 394,100 m2
- Sahaya yapılan vakum: 50 mbar
- Sahadan çekilen ortalama gaz debisi: 6500 m3/saat
- Hali hazır’da üretilen enerji miktarı: 13 MW/saat
- İç tüketim: 350 kW/saat
- Gaz balonları (2 adet): 2xl4000 m3
- Enerji üretim lisansı: 16,8 MW
- Azami elektrik üretim kapasitesi: 28 MW
- Depo gazı içerisindeki metan oranı: % 50-55