Balık Biyodeneyi

Balığa dokunulduğunda kendi canlılığından ileri gelen herhangi bir hareketlilik izlenmiyorsa balık ölü olarak tanımlanır. Balık Biyodeneyi testinde yapılan değerlendirmede atıksudaki maddelerin seyreltme suyu ile belirli oranlarda seyreltildiğinde balığın 48 saatlik süre içinde canlı kalıp kalmadığı esas alınır. Atıksu içeriği, balığın yüzgeçlerine yapışarak solunum epitellerinin şişmesine ve parçalanmasına neden olarak balıklara zarar verir. Ayrıca yüzgeçlerle alınan zararlı maddele deriye veya sindirim sistemlerine geçerek zehirlenmelere neden olurlar.

 

Toksik etki atıksuyun seyreltme suyu ile seyreltildiği hacimle orantılı olarak saptanabilir. Buna göre tüm balıkların canlı kalabildiği en küçük seyrelme değeri esas alınarak, atıksuyun balıklara toksik etkisi zehirlilik seyreltme faktörü (ZSF) ile ifade edilir. ZSF faktörü, kullanılan birim atıksu hacmine göre bağıl seyreltme suyu hacimlerinin toplamıdır.

 

Tüm balıkların yaşadığı (ölmediği) seyreltmenin en küçük değerine ZSF (Zehirlilik Seyreltme Faktörü) adı verilir. Seyreltme faktörü; kaç hacim atıksuyun kaç hacim seyreltme suyu ile seyreltildiğini ifade eder.

 

Örneğin Zehirlilik Seyreltme Faktörü (ZSF)= 5 denildiğinde,

• 1 hacim atıksu + 4 hacim seyreltme suyu kullanıldığında balıkların ölmediği,
• 1 hacim atıksu + 3 hacim seyreltme suyu kullanıldığında ise öldüğü anlaşılmalıdır.

Zehirlilik seyreltme faktörünün bulunmasına ait bir örnek Tablo aşağıda verilmiştir.

Atıksu Hacmi (birim)	Seyreltme Suyu Hacmi (birim)	48 saat sonra ölü balık sayısı	Zehirlilik seyreltme faktörü (ZSF)
1	4	2	5
1	5	0	6
1	7	0	8

 

Balık Biyodeneyi İçin Gerekli Araç ve Gereçler

• Cam akvaryum (Akvaryum Boyutları: h= 24 cm, a =22 cm, b =32 cm)
• Ölçme pipetleri: 5 ve 10 ml’lik
• Pipetler: 10, 20 ve 50 ml’lik
• Balon jojeler: 100 ml’den 1000 ml’ye kadar
• Mezürler: 100 ml ‘den 1000 ml’ye kadar
• Erlenmeyer: 250 ml’lik
• Beher: 250 ml’lik
• Pastör pipetleri: Havalandırma için
• Termometre: 0-50 ^oC’lik
• Oksijen metre
• pH metre

Balık Biyodeneyi İçin Gerekli Reaktifler

• Deiyonize su
• CaCI₂ (kalsiyum klorür) çözeltisi, 0,5 mol/l: Saf kristal halde 109,55 gram CaCI_{2 (}kalsiyum klorür), CaCI₂ 6H₂O saf suda çözülür ve 1 litreye tamamlanır. 1 ml çözeltide 0,5 mmol Ca⁺² bulunur.
• MgSO₄ (Magnezyum Sülfat) çözeltisi, 0,5 mol/l: Saf kristal halde 123,25 gram MgSO₄ 7 H₂O deiyonize suda çözülür ve 1 litreye tamamlanır. 1 ml çözeltide 0,5 mmol Mg⁺² iyonu bulunur.
• NaHCO₃ (Sodyum Bikarbonat) çözeltisi, 0,1 mol/l: 8.401 gram NaHCO₃ saf halde tartılır, deiyonize suda çözülür ve 1 litreye tamamlanır. 1 ml çözeltinin 1 litre suya verilmesi halinde, suyun asit kapasitesini 0,1 mmol/l kadar arttırır. ( K_s: 4,3)
• HCl (Hidrojen Klorür): Bu çözeltiden suya 1 ml verilmesi halinde, 1 litre suyun asit kapasitesi 1 mmol/l azalır.
• NaOH (Sodyum Hidroksit) 1 mol/l: 40 gram NaOH suda çözülür ve 1 litreye tamamlanır.
• Sentetik seyreltme suyu: 22 ml CaCI₂ çözeltisi, 5 ml MgSO₄ çözeltisi ve 5 ml NaHCO₃ katılır ve hacim, deiyonize su ile 5 litreye tamamlanır. Sabit pH değerine erişinceye kadar havalandırılır.
• Seyreltme suyu: Seyreltme suyu olarak, Ca⁺² konsantrasyonu 2,2 ± 0,4 mmol/l ve Mg⁺² konsantrasyonu 0,5 ± 0,1 mmol/l olan, klorsuz içme suları kullanılabilmektedir. Ca⁺²/ Mg⁺² = 4 ile 1 arasında olmalı, K_s: 4,3 veya 0,1 ± 0,02 mmol/l olmalıdır. Ca⁺² konsantrasyonu 1,8 mmol/l’den az ise, içme suyuna CaCI₂ ilave edilir. Mg⁺² konsantrasyonu 0,4 mmol/l’den az ise MgSO₄ ilave edilir. Ca⁺² iyonlarının konsantrasyonu 2,6 mmol/l’den ve Mg⁺² iyonları konsantrasyonu 0,6 mmol/l’den fazla ise içme suyuna deiyonize su ilave edilir.

 
Ca⁺²/ Mg⁺² = 4 ile 1 arasında değilse, o zaman CaCI₂veya MgSO₄ çözeltisi ilave edilir ve daha sonra çözelti deiyonize su ile seyreltilir. K_s: 4,3 (seyreltme suyunun asit kapasitesi değeri) 0,12 mmol/l’den fazla ise HCI ilave edilir. 0,08 mmol/l’den az ise NaHCO₃ çözeltisi ilave edilir.

 

Test Balıklarının Balık BiyoDeneyi Öncesi Muhafazası

Havalandırılmış, klorsuz içme suyu bulunan akvaryumlarda test balıkları bekletilir ve su sirkülasyonu sağlanır. 1 litre suda 5 balıktan fazla balık bulunmamalıdır. Durgun su kullanıldığı takdirde, suyun dolanımının yaptırılması, filtrelenmesi ve sık sık yenilenmesi gerekir. Test balığı olarak genellikle “Lebistes Reticulatus, Lepomis Macrochirus, Oryzias Latipes, Pimephales Promelas ve Poecilia Reticulata” kullanılır. Her bir test balığının uzunluğu 30 mm ve ağırlığı ise 0,3 gram olmalıdır. Test balıklarının bekletilmesi sırasında, uygun kuru yem ile beslenmesi gereklidir.

 

Tercihen dane boyutu 0,0 olan ve genç balıklara verilen yem kullanılır. Test balıklarının bulunduğu suyun sıcaklığı 20 °C’den küçük veya büyük ise, balıklar test suyu sıcaklığı olan 20 °C’ye, en az 48 saat süre ile adapte edilmelidir. Test balıklarının deneylerden önce 1 hafta süre ile bekletme havuzlarında bekletilmesi ve test için hazırlanması uygun olur. Bekletme sırasında balıkların 1 hafta içindeki ölüm oranı %1’i aşmamalıdır.

 

Balık Biyodeneyi Analizi Yapılışı

5 litre test suyu akvaryuma konur. HCI ve NaOH ile pH 7,0 ± 0,2’ye ayarlanır. Her akvaryuma 5 balık konur. Test boyunca yem verilmez. Sıcaklık (20±1) ^oC ve çözünmüş oksijen 5 mg/l olacak şekilde ayarlanır. Bu değer çoğu kez havalandırma ile sağlanabilir. Bekleme süresi 48 saattir. Seyreltme suyu ile de benzer şekilde paralel olarak deney yapılır. Eğer bir veya birden fazla balık ölürse, deney geçersizdir. Deneyden sağ çıkan balıklar başka deneylerde kullanılmaz. Bu şekilde balıkların yaşamasını sağlayan en düşük zehirlilik seyreltme faktörü (ZSF) belirlenir.