Fosfor Analizi

Fosfor Analizi Nasıl Yapılır? konusuna geçmeden önce Fosfor Nedir? kısaca değinelim. Doğal sular ve atıksularda fosfor genellikle fosfatlar halinde bulunur. Bunlar ortofosfatlar, kondanse fosfatlar (Piro, meta ve diğer polifosfatlar) ve organik bağlı fosfatlardır. Bu fosfat formları çeşitli kaynaklardan gelmektedir. İçme suyu arıtımı sırasında küçük miktarlarda kondanse fosfatlar suya ilave edilir. Su temizlik amacı ile çamaşırhanelerde veya diğer yerlerde kullanıldığında ise, büyük miktarlarda kondanse fosfatlar suya ilave edilmektedir. Fosfat bileşikleri kazan sularının arıtımında yoğun bir şekilde kullanılırlar. Ekim yapılan zirai alanlara ortofosfatlar gübre olarak verilir. Yağmur drenajları ile ve sulamadan dönen sularla bu ortofosfat bileşikleri, zirai alanlardan yüzeysel sulara taşınırlar. Organik fosfor bileşikleri ise biyolojik prosesler sonucu oluşur ve evsel atıksulara insan artıkları ve gıda artıkları ile karışırlar. Biyolojik arıtma proseslerinde organik fosfatlar ve polifosfatlar ortofosfatlara dönüştürülür.

 

Fosfor, mikroorganizmaların büyümesi için gerekli temel elementlerden birisi olup, su ortamında birincil üretkenliği kısıtlayıcı bir nutrienttir. Fosforun büyümeyi kısıtlayıcı nutrient olması sebebiyle ham veya arıtılmış atıksuların, zirai drenajların veya bazı endüstriyel atıksuların su ortamlarına deşarjı, fotosentetik, akuatik mikro ve makro organizmaların istenmeyen miktarlarda gelişmelerine yol açar. Bu olaya “Ötrofikasyon” denir. Fosfatlar aynı zamanda biyolojik çamurlarda ve dip sedimentlerinde hem çökelmiş anorganik formlarda, hem de organik bileşiklerin içeriğinde bulunabilir.

 

Fosfat analizi genellikle 2 işlem kademesinden oluşur;

• İncelenen fosfor formunun çözünmüş ortofosfatlara dönüştürülmesi,
• Çözünmüş ortofosfatların kolorimetrik tayini.

Fosforun çeşitli formlarının ayrılması analitik işlemlerle yapılır. Tayini istenen fosfor bileşiğine bağlı olarak seçilecek analitik ayırma işlemi farklıdır. 0.45 µm membran filtreden geçirmek suretiyle fosforun filtre edilebilen formları, filtre edilemeyenlerden ayrılır. 0.45 µm’lik membran filtreden geçen fosforlar çözünmüş fosfor şeklinde değil, filtre edilebilir fosfor şeklinde tanımlanır. Membran filtreden süzmeden önce cam yünü filtreden geçilme işlemi ön filtrasyon işlemi olarak kullanılır.

 

Ön hidroliz veya oksidatif parçalama işlemi yapılmadan kolorimetrik teste cevap veren fosfatlar, “reaktif fosfor” olarak tanımlanır. Reaktif fosforlar çoğunlukla ortofosfatların bir ölçüsüdür. Bununla beraber reaktif fosforun çok küçük bir kesri kondanse fosfat olabilir. Reaktif fosfor, hem filtre edilebilen hem de filtre edilemeyen formlarda bulunur.

 

Suyun kaynama sıcaklığında asit hidrolizi işlemi ile filtre edilebilen ve askıdaki kondanse fosfatlar, filtre edilebilen ortofosfatlara dönüştürülür. Hidroliz işlemi sırasında organik bileşiklerden bazı fosfatların açığa çıkması kaçınılmazdır. Ancak bu durum; asit kuvvetinin, hidroliz süresinin ve sıcaklığın uygun bir şekilde seçilmesi ile minimuma indirilebilir. Bu nedenle asit ile hidrolize olabilen fosfor terimi, kondanse fosfat terimi yerine tercih edilmelidir.

 

Mevcut organik maddenin sadece oksidatif bozundurma suretiyle ortofosfata dönüştürülen kesri, “organik veya organik bağlı” fosfor olarak tanımlanır. Bu dönüşüm için oksidasyonun şiddeti, fosfor formuna ve mevcut organik fosfor miktarına bağlıdır. Reaktif fosfor ve asit ile hidrolize edilebilen fosfor gibi organik fosforlar, filtre edilebilen ve filtre edilemeyen halde bulunur. Numunenin filtre edilebilen ve filtre edilemeyen kesirleri çözünmüş ve askıdaki fosfata eşdeğerdir. Toplam fosforun filtre edilemeyen ve filtre edilebilen fraksiyonları analitik olarak üç kısma ayrılır: Reaktif, asit ile hidrolize edilebilen ve organik fosfor.

 

Şekil 1’de, her bir fosfor kesrinin analizi için izlenen adımlar görülmektedir. Şekil 1’de görüldüğü gibi tayinler, filtrelenmemiş ve filtrelenmiş numunelerde yapılır. Filtre edilemeyen kısım, genellikle toplam ile filtre edilebilen arasındaki farktan belirlenir. Tablo 1’de fosfor kesirlerinin sınıflandırılması görülmektedir.

 

	Filtre edilebilme özelliklerine göre
Fosfor Tipleri	Toplam	Çözünmüş	Askıda
Toplam	Toplam filtre edilebilen ve edilemeyen fosfor    C	Toplam filtre edilebilen fosfor    C’	Toplam filtre edilemeyen fosfor    C-C’
Orto	Toplam, filtre edilebilen ve edilemeyen ortofosfat-P    A	Filtre edilebilir ortofosfat fosforu    A’	Filtre edilemeyen ortofosfat fosforu    A-A’
Asit ile hidrolize olabilen	Toplam, filtre edilebilen ve edilemeyen fosfor    B-A	Filtre edilebilen asit ile hidrolize olan fosfor    B’-A’	Filtre edilemeyen, asit ile hidrolize olabilen fosfor    B-A-B’ + A’
Organik	Toplam, filtre edilebilen ve edilemeyen organik fosfor    C-B	Filtre edilebilen organik fosfor    C’-B’	Filtre edilemeyen organik fosfor    C-B-C’ + B’

 

Fosfor Analizi Metot Seçimi

Parçalama Metotları

Fosfor organik madde ile bileşik halde bulunabildiğinden, toplam fosforu belirlemek üzere parçalama metotları uygulanır. Parçalama işlemi sırasında parçalama reaktifi organik maddeyi oksitleyerek fosforu ortofosfat olarak açığa çıkarır. 3 ayrı parçalama metodu kullanılmaktadır. Perklorik asit metodu zaman alıcı ve tehlikeli bir metot olup, sediment numuneleri gibi zor parçalanan numuneler için tavsiye edilmektedir. Nitrik asit-sülfürik asit metodu çoğu numuneler için uygun bir parçalama metodudur. En basit parçalama metodu ise, persülfat oksidasyonudur. Bu metot, diğer parçalama metotlarına kıyasla daha kolaydır ve elde edilen parçalama sonuçları diğer metotlarla elde edilene eşdeğerdir.

 

Kolorimetrik Metotlar

Ortofosfat tayini için üç ayrı metot uygulanır. Metot seçimi ortofosfat konsantrasyonuna bağlıdır. Vanadomolibdik asit metodu 1-20 mg P/L aralığındaki fosfor konsantrasyonlarının analizi için uygulanır. Kalay klorür metodu veya askorbik asit metodu 0.01-6 mg P/L aralığındaki fosfor analizi için uygulanır. Bu aralıktan daha düşük seviyedeki fosfor konsantrasyonlarının tayini için ekstraksiyon işlemi tavsiye edilmektedir.

 

Doğruluk ve Hassasiyet

Fosfor Analizi için metot seçiminde Şekil 1 ve Tablo 2’deki hususlar dikkate alınmalıdır. Aşağıda açıklandığı şekilde hazırlanmış üç sentetik numune için parçalama, hidroliz ve kolorimetrik tekniklerin bileşimi ile elde edilen sonuçlar özetlenmiştir.

 

Numune 1: 100 µg ortofosfat fosforu (PO₄-P/l), 80 µg kondanse fosfat fosforu/L (sodyum hekzametafosfat), 30 µg organik fosfor/L (anedinilik asit), 1.5 mg NH3-N/l, 0.5 mg NO3-N/L ve 400 mg Cl-/L

Numune 2: 600 µg PO₄-P/l, 300 µg kondanse fosfat fosforu/l (sodyum hekzametafosfat), 90 µg organik fosfor/l (adenilik asit), 0.8 mg NH3-N/L, 5 mg NO₃-N/L ve 400 mg Cl-/L

Numune 3: 7 mg PO₄-P/l, 3 mg kondanse fosfat fosforu/l (sodyum hekzametafosfat), 0.23 mg organik fosfor/l (adenilik asit), 0.20 mg NH₃-N/l, 0.05 mg NO₃-N/l, ve 400 mg Cl-/L

 

Fosfor Analizi İçin Numune Alma ve Saklama

Eğer fosfor formlarının birbirinden ayrılması istenirse numune alınır alınmaz filtrelenmelidir. -10 °C’nin altında dondurmak suretiyle numuneler saklanır. Numunelere 40 mg HgCl₂ ilave edilir. Numune uzun süre saklandığında, içine kimyasal madde ilavesi gereklidir. Çeşitli fosfor formlarının tayini yapılacaksa, numunelere asit veya CHCl₃ ilave edilmemelidir. Eğer su numunesinde sadece toplam fosfor belirlenecekse, 1 ml derişik HCl/L su ilave edilmeli veya hiçbir şey ilave edilmeden numune dondurulmalıdır.

 

Numunelere Analiz Öncesinde Uygulanan İşlemler

Ön Filtrasyon Adımı: Filtre edilebilen; reaktif fosforun, asit ile hidrolize olan fosforun ve toplam fosforun tayini için numune 0.45 µm’lik membran filtreden süzülür. Filtrelenmesi zor numunelerin ön arıtımı için cam yünü filtreler kullanılabilir. Membran filtreler kullanılmadan önce destile suya daldırılarak yıkanır. Aşağıdaki yıkama tekniklerinden birini kullanmak gerekir;

 

– 50 filtre, 2 L destile suya daldırılır, 24 saat tutulur.
– 50 filtre, 2 L destile suya daldırılır, 1 saat tutulur.

 

Destile su değiştirilip, filtreler 3 saat daha suda tutulur. Membran filtreler aynı zamanda 100 ml’lik kısımlar halinde destile su geçirmek sureti ile yıkanabilirler. Membran filtreler şahit numune tayinleri için kullanılır. Ön filtrasyon işleminde çok sık şahit tayinleri yapmak gerekir.

 

Asit Hidrolizi Adımı: Numunenin asit ile hidrolize edilebilen fosfor içeriği, arıtılmamış numunedeki reaktif fosfor ile, asit hidrolizinden sonra bulunan fosforun farkından hesaplanır. Genellikle, kondanse fosfatları (piro, tripoli ve yüksek molekül ağırlıklı, hekzameta-fosfat gibi) içeren asit ile hidrolize fosfor türleri, asit hidrolizi adımını gerektirir. Organik fosfat bileşiklerini içeren bazı doğal sulardaki bu fosfat bileşikleri test koşullarında ortofosfatlara hidrolize edilebilir. Polifosfatlar genellikle reaktif fosfor testlerine cevap vermezler ancak asit ile kaynatarak ortofosfatlara hidrolize olabilirler. Hidrolizden sonra kolorimetrik metotlardan herhangi biri uygulanarak fosfat analizi yapılabilir.

 

Fosfor Analizi İçin Gerekli Araç ve Gereçler

Otoklav 98-137 kPa basınçta çalışabilecek özellikte olmalıdır.

 

Fosfor Analizi İçin Gerekli Reaktifler

• Fenolftalein indikatör sulu çözeltisi
• Kuvvetli asit çözeltisi: 300 ml derişik H₂SO₄, 600 ml destile suya yavaşça katılır. Soğuduğunda 4 ml derişik HNO₃ ilave edilerek 1 litreye seyreltilir.
• Sodyum hidroksit, NaOH, 6 N

 

Asit ile Hidroliz İşlemi

100 ml veya 100 ml’ye seyreltilmiş numuneye 0.05 ml (1 damla) fenolftalein indikatörü ilave edilir. Eğer kırmızı renk gelişirse, kuvvetli asit çözeltisi ilave edilir. Bu miktar 1 ml veya daha fazla olabilir. 90 dakika kadar kaynatılır, destile su ilave edilerek hacim 25-50 ml arasında muhafaza edilir.

 

Alternatif olarak 30 dakika süre ile 98-137 kPa basınçta, otoklavda ısıtılır, soğutulur, açık pembe renge kadar NaOH çözeltisi ile nötralize edilir ve orijinal 100 ml’lik hacme kadar destile su ile tamamlanır.

 

Ortofosfat içeren standartlar serisi hazırlanarak hidroliz adımı uygulanır. Hidroliz işlemi olmadan ortofosfat standartları kullanılmamalıdır. Çünkü hidrolizde ilave edilen bazı tuzlar, tayin metotlarında renk yoğunluğunun artmasına neden olurlar. İşlem görmüş numunelerde Vanadomolibdofosforik Asit Metodu, Kalay Klorür Metodu veya Askorbik Asit Metodu uygulanarak reaktif fosfor içeriği belirlenir. Bu miktar, numunedeki polifosfat ve ortafosfatın toplamını verir. Asit ile hidrolize olabilen numune için aynı kolorimetrik metot kullanılarak numunedeki reaktif fosfor (numunedeki hidrolize olmayan kısım) belirlenir ve birbirinden çıkarılır.

 

Toplam Fosfor Tayini için Kullanılan Ön Parçalama Adımları

Toplam fosfor; tüm ortofosfatları ve kondanse fosfatları içerir. Organik madde ile birleşik haldeki fosforu açığa çıkarmak için parçalama ve oksitleme işlemi uygulanır. Gerekli parçalama miktarı numunenin tipine bağlıdır. Üç parçalama tekniği mevcuttur. Bu parçalama işlemleri azalan parçalama şiddetleri derecesine göre şöyle sıralanabilirler. Perklorik asit parçalaması, sülfürik asitnitrik asit parçalaması ve persülfat parçalaması. Fosfor geri kazanımı, her bir parçalama tekniği için mukayese edilir, en az zaman alıcı ve en kolay metot olan persülfat parçalama metodu uygun fosfor geri kazanımı veriyorsa bu metot seçilir.

 

Parçalama işleminden sonra açığa çıkan ortofosfat, Vanadomolibdofosforik Asit Metodu, Kalay Klorür Metodu veya Askorbik Asit Metodu yardımı ile belirlenir.

 

Sülfürik Asit-Nitrik Asit Parçalama Metodu

Gerekli Araç ve Gereçler

• Parçalama düzeneği: Elektrikli veya gaz ısıtıcılı parçalama düzeneği duman çekmeye yarayan sistemle birlikte kullanılmalıdır.
• Mikrokjeldahl balonları

Gerekli Reaktifler

• Sülfürik asit, H₂SO₄
• Nitrik asit
• Fenolftalein indikatörü sulu çözeltisi
• Sodyum hidroksit, NaOH, 1 N

 

Parçalama İşleminin Yapılışı

Mikrokjeldahl balonununa istenen miktarda fosfor içeren belli miktarda numune konur. 1 ml derişik H₂SO₄ ve 5 ml derişik HNO₃ katılır. Numune hacmi 1 ml’ye kadar parçalanır ve daha sonra çözelti renksiz hale gelene kadar parçalamaya devam edilir. HNO₃ tamamen uzaklaşıncaya kadar işleme devam edilir, soğutulur ve 20 ml destile su ilave edilir. 0.05 ml (1 damla) fenolftalein indikatörü ilave edilir ve hafif pembe renk oluşuncaya kadar 1 N NaOH çözeltisinden ilave edilir. Nötralize edilmiş çözelti 100 ml’lik ölçülü kaba aktarılır, gerekli ise filtrelendikten sonra, kaba alınır. Filtre yıkamaları da ölçülü kaba ilave edilerek hacmi destile su ile 100 ml’ye tamamlanır. Bu şekilde işlem görmüş numunenin PO₄-P içeriği, fosfat tayin yöntemlerinden biri yardımıyla belirlenir. Parçalama işlemini takiben standartlar serisi hazırlanarak kalibrasyon eğrisi çizilir. İşlem görmemiş ortofosfat standartları kalibrasyon eğrisi hazırlanırken kullanılmamalıdır.

 

Persülfat Parçalama Metodu

Gerekli Araç ve Gereçler

• Isıtıcılar: 30 x 50 cm’lik ısıtıcı yüzeyleri yeterlidir.
• Otoklav: Otoklav veya 98-137 kPa aralığında çalışabilen basınçlı fırın, ısıtıcı yerine kullanılabilir.
• Cam spatül: Persülfat kristallerini tutmak üzere gereklidir.

Gerekli Reaktifler

• Fenolftalein indikatör sulu çözeltisi
• Sülfürik asit çözeltisi

 

Parçalama İşleminin Yapılışı

50 ml numune alınır, 0.05 ml (1 damla) fenolftalein indikatör çözeltisi ilave edilir. Kırmızı renk oluşursa, rengi gidermek için H₂SO₄ çözeltisinden damlatılır. Daha sonra 1 ml sülfürik asit ile ya 0.4 g katı (NH₄)₂S₂O₈ ya da 0.5 g katı K₂S₂O₈ ilave edilir. 30-40 dakika veya hacim 10 ml’ye ininceye kadar kaynatılır, soğutulur, destile su ile 30 ml’ye seyreltilir, 0.05 ml fenolftalein indikatör çözeltisinden ilave edilir, hafif pembe renge kadar NaOH ile nötralize edilir. Destile su ile 100 ml’ye tamamlanır. Bazı numunelerde bu aşamada çökelek oluşabilir ancak süzülmemelidir. İyice karıştırılır, fosfor analizi aşağıdaki metotlardan biri yardımı ile yapılır.

 

Kolorimetrik Tayin Metotları

Hidroliz işleminden sonra veya parçalama işleminden sonra su numunelerinde fosfor analizi için kullanılabilecek 3 metot vardır:

• Vanadomolibdofosforik asit kolorimetrik metodu
• Kalay klorür metodu
• Askorbik asit metodu

Vanadomolibdofosforik asit metodu (Metod D): Vanadomolibdofosforik asit metodunun prensibi, seyreltik ortofosfat çözeltisinde amonyum molibdatın asidik şartlarda heteropoli asit olan molibdofosforik asidi oluşturmak üzere reaksiyona girmesine dayanır. Vanadyumun varlığında, sarı renkli vanadomolibdofosforik asit oluşur. Oluşan sarı rengin yoğunluğu numunede mevcut fosfat konsantrasyonu ile orantılıdır. Bu metotta minimum tayin edilebilir fosfor konsantrasyonu, 1 cm’lik spektrofotometre hücrelerinde 200 µg P/l’dir.

 

Kalay klorür metodu (Metod E): Bu metot, oluşan molibdofosforik asidin kalay klorür ile indirgenerek molibden mavisine dönüşmesine dayanır. Metot E, Metot D’den daha hassas olup 7 µg/l’den daha düşük fosfor konsantrasyonlarına kadar kullanılabilir. 100 µg/l’nin altındaki fosfor konsantrasyonları için ekstraksiyon adımının kullanılması tavsiye edilmektedir. Bu metotta tayin edilebilen minimum fosfor konsantrasyonu 3 µg P/l’dir.

 

Askorbik asit metodu (Metod F): Askorbik asit metodunda, amonyum molibdat ve potasyum antimonil tartarik asit ortamda ortofosfatla reaksiyona girerek heteropoli asit-fosfomolibdik asit teşkil ederler. Bu asit daha sonra askorbik asit ile indirgenerek yoğun renkli molibden mavisine dönüştürülür. Askorbik asit metodunda (metot F) minimum tayin edilebilir fosfor konsantrasyonu 10 µg P/l’dir.

 

Bu bölümde fosfor analizi metotlarından sadece kalay klorür metodu detaylı olarak açıklanmıştır. Bu metot hassas ve uygulaması kolay olduğundan tercih edilmiştir.

 

Kalay Klorür Metodu (Metot E)

Kaly Klorür Metodunun esası, molibdofosforik asidin oluşturulması ve kalay klorürle yoğun renkli molibden mavisine indirgenmesine dayanır. Bu metot, vanado-molibdofosforik asit metodundan (Metot D) çok daha hassastır. Ölçüm yapılan spektrofometre hücresinin ışık yolu uzunluğunu arttırarak 7 µg/l’nin altındaki fosfor konsantrasyonlarını ölçmek mümkündür. 100 µg/l’den düşük fosfor konsantrasyonları için, ekstraksiyon adımı uygulanarak metodun güvenilirliği arttırılır. Bu metotta minimum tayin edilebilir fosfor konsantrasyonu 3 µg P/l’dir.

 

Fosfor Analizi İçin Gerekli Araç ve Gereçler

Metod D’de kullanılan araç ve gereç aynen kullanılır. Cihaz olarak spektrofotometre veya filtreli fotometre kullanılabilir. Fotometrenin 400-470 nm dalga boyu aralığında maksimum geçirgenlik bulunmaktadır.

 

Spektrofotometre benzen-izobütanol ekstraktı ölçümünde 625 nm’ye, sulu çözeltide 690 nm’ye ayarlanarak ölçüm yapılır. Eğer alet 690 nm’ye ayarlanamıyorsa, sulu çözeltide 650 nm’de okuma yapılabilir.

 

Fosfor Analizi İçin Gerekli Reaktifler

• Fenolftalein indikatörü sulu çözeltisi
• Kuvvetli asit çözeltisi, HCl, hidroklorik asit, (1+1): 2SO₄, HClO₄ veya HNO₃ konsantrasyonu pek önemli değildir ancak final numune konsantrasyonunun 0.5 N olması tavsiye edilir.
• Amonyum molibdat reaktifi: 5 g (NH₄)₆Mo₇O₂₄.4H₂O, 175 ml destile suda çözülür. Dikkatli bir şekilde 280 ml derişik H₂SO₄ suya ilave edilir, soğutulur, molibdat çözeltisini ilave edilerek, destile su ile 1 litreye tamamlanır.
• Kalay klorür reaktifi: 5 g taze SnCl₂.2H₂O, 100 ml gliserinde çözülür. Su banyosunda ısıtılır ve çözünmeyi hızlandırmak üzere cam baget ile karıştırılır. Bu reaktif kararlı olup, koruyucu madde ilavesini veya özel saklama işlemlerini gerektirmez.
• Standart fosfat çözeltisi: Destile suda 219.5 mg anhidro KH₂PO₄ çözülür ve 1000 ml’ye seyreltilir. 1 ml çözelti, 50 µg PO₄-P içerir.
• Ektraksiyon için gerekli reaktifler:
  – Benzen-izobütanol solventi: Eşit hacimlerde benzen ve izobütanol karıştırılır. Bu çözelti çok kolay alev alabildiğinden dikkatli kullanılmalıdır.
  – Amonyum molibdat reaktifi II: 40.1 g (NH₄)₆Mo₇O₂₄.4H₂O yaklaşık olarak 500 ml destile suda çözülür. Yavaşça 396 ml amonyum molibdat reaktifi I’den katılır, soğutulur ve 1 litreye seyreltilir.
  – Alkollü sülfürik asit çözeltisi: Dikkatli bir şekilde 20 ml derişik H₂SO₄, 980 ml metil alkole sürekli karıştırmak sureti ile ilave edilir.
  – Seyreltik kalay klorür reaktifi II: 8 ml kalay klorür reaktifi I, 50 ml gliserin ile karıştırılır. Bu reaktif en azından 6 ay dayanır.

 

Fosfor Deneyinin Yapılışı

• Numunenin ön hazırlık işlemi: Renk ve bulanıklık ve 200 mg P’den fazla fosfor içermeyen 100 ml numuneye 0.05 ml (1 damla) fenolftalein katılır. Eğer numune pembe renge dönerse, renk gidermek üzere birkaç damla kuvvetli asit çözeltisi ilave edilir. Eğer 0.25 ml’den (5 damladan) fazla asit gerekirse, numune ilk pembe rengin ortaya çıkmasından sonra destile su ile 100 ml’ye seyreltilir.
• Renk geliştirilmesi: Her ilaveden sonra karıştırarak, 4 ml molibdat reaktifi I ve 0.5 ml (10 damla) kalay klorür reaktifi I ilave edilir. Renk gelişim hızı ve oluşan rengin yoğunluğu final çözeltinin sıcaklığına bağlıdır. Sıcaklıktaki her 1°C’lik artış, renkte % 1 oranında artışa neden olur. Bu nedenle numuneler, birbirleri ile aralarındaki sıcaklık farkı 2°C içinde olacak şekilde 20°C ile 30°C arasında tutulmalıdır.
• Renk ölçümü: 10 dakikadan sonra, 12 dakikadan önce olmak üzere, aynı zaman aralığını kullanarak tüm numunelerde renk ölçümleri, fotometrik olarak 690 nm’de destile su şahidini kullanarak yapılmalıdır. Çeşitli konsantrasyon aralıkları için uygun ışık yolu uzunlukları Tablo 2’de verilmiştir.

Tablo 2.Numunedeki fosfor konsantrasyonuna göre seçilecek ışık yolu uzunlukları

Yaklaşık P aralığı	Işık yolu
(mg/L)	(cm)
0.3 – 2	0.5
0.1 – 1	2
0.007 – 0.2	10

 

Reaktiflerde ve destile suda daima şahit deneme yapılmalıdır. Bu metotta renk önce gelişir ve daha sonra zayıflar. Bu nedenle numune ve standartlar için ölçümde aynı bekleme sürelerini kullanmak gereklidir. Kalibrasyon eğrisi 0.3-2 mg/l aralığının üzerinde doğru çizgiden sapma gösterir.

 

Ekstraksiyon: Büyük bir hassasiyet veya girişimlerin ortadan kaldırılması istendiğinde, fosfat aşağıdaki şekilde ekstrakte edilir. Pipetle 40 ml numune veya 40 ml’ye seyreltilmiş numune alınır, 125 ml’lik ayırma hunisine konur. 50 ml benzen-izobütanol solventi ve 15 ml molibdat reaktifi II katılır. Ayırma hunisinin kapağı kapatılır ve 15 saniye şiddetli bir şekilde karıştırılır. Eğer numunede kondanse fosfatlar mevcut ise, herhangi bir gecikme ortofosfatlara dönüşümü hızlandıracaktır. Ayırma hunisinin kapağı açılır ve 25 ml ayrılmış organik faz, pipetle veya puar ile çekilir. 50 ml’lik ölçülü kaba konur ve 15-16 ml alkollü H₂SO₄ çözeltisi, 0.5 ml (10 damla) seyreltik kalay klorür reaktifi II ilave edilir, karıştırılır ve alkollü H₂S0₄ ile işaretine kadar seyreltilerek iyice karıştırılır. 10 dakikadan sonra, 30 dakikadan önce 625 nm’de şahide karşı okuma yapılır. 40 ml destile su ile numune için uygulanan işlem aynen uygulanarak şahit hazırlanır. Bilinen fosfor standartları ile hazırlanmış kalibrasyon eğrisinden fosfat konsantrasyonu okunur.

 

Fosfor Analizi Sonucunun Hesabı

Doğrudan işlem:

mg P/l: mg P (104.5 ml final hacmindeki yaklaşık miktar) * 1000 / ml numune

 

Ekstraksiyon İşlemi

mg P/l : mg P (50 ml final hacmindeki) * 1000 / ml numune

 

Hassasiyet ve Doğruluk

Kalay klorür metodu, doğruluk ve hassasiyet açısından vanadomolibdat metodundan daha hassas olmasına karşılık, askorbik asit metodundan daha düşük doğruluk ve hassasiyet gösterir.